10+1 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ για τα νέα πανεπιστήμια

Επιχείρηση «καθαρά χέρια» στα πανεπιστήμια
Το σύστημα των «πελατειακών σχέσεων» επιχειρεί να σπάσει η κυβέρνηση με τον νέο νόμο-πλαίσιο που θα ψηφιστεί το 2011

Από το Βήμα

Η μεγαλύτερη μεταρρύθμιση από την περίοδο του νόμου-πλαισίου του 1982 - άλλαξε τη μορφή των πανεπιστημίων ριζικά- αρχίζει από την κυβέρνηση σε μια περίοδο με ανοιχτά πολλά κοινωνικά μέτωπα. Στο «στόχαστρο» μπαίνει τώρα η διαπλοκή στα ΑΕΙ.

Η πανεπιστημιακή κοινότητα αντιμετωπίζει τις προτάσεις για σαρωτικές αλλαγές διχασμένη (οι πρυτάνεις θέλουν, οι καθηγητές περιμένουν, τα ΤΕΙ προβληματίζονται).

Κανένας δεν αμφισβητεί όμως το συμπέρασμα ότι το σημερινό σύστημα διοίκησης των ΑΕΙ έχει κουράσει.

Οι προτάσεις της κυβέρνησης θα δοθούν στα πανεπιστήμια με τη μορφή κειμένου την ερχόμενη Δευτέρα, ενώ η δημόσια διαβούλευση θα συνεχιστεί ως το τέλος του χρόνου και ο νέος νόμος-πλαίσιο αναμένεται να ψηφιστεί στις αρχές του 2011.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά τα μέλη των πρυτανικών αρχών των πανεπιστημίων της χώρας πρέπει να ετοιμάζουν τις «βαλίτσες» τους, καθώς δεν θα διακοπεί μεν η τετραετία τους, αλλά στη μεταβατική περίοδο που θα ακολουθήσει δεν θα μπορέσουν να λάβουν καμία στρατηγική απόφαση για τα Ιδρύματά τους.

Η Ελλάδα σήμερα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό νέων 18-24 ετών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση της χώρας και κατατάσσεται πέμπτη όσον αφορά τη χρηματοδότηση.

Την ίδια στιγμή όμως έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά φοιτητών που ολοκληρώνουν στον κανονικό χρόνο τις σπουδές τους.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα έλληνα εφοπλιστή που προσπάθησε πέρυσι να κάνει δωρεά ύψους 9 εκατ. ευρώ σε ελληνικό πανεπιστήμιο, αλλά δεν τα κατάφερε λόγω του απαγορευτικού νομικού καθεστώτος στη λειτουργία τους.

Αποφάσισε έτσι, όπως εκμυστηρεύεται στέλεχος του υπουργείου Παιδείας μιλώντας στο «Βήμα», να τα δωρίσει στο ΜΙΤ των ΗΠΑ...

1 Τι είναι τα Συμβούλια Διοίκησης και πώς θα λειτουργήσουν;

Τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ θα διοικούνται από Συμβούλια Διοίκησης. Αυτά μπορεί να λειτουργούν σε περιφερειακό επίπεδο ελέγχοντας τη λειτουργία περισσοτέρων Ιδρυμάτων.

Θα έχουν πολλά μέλη εκτός πανεπιστημίου, ώστε να εκφράζουν την κοινωνία, θα διαχειρίζονται τα οικονομικά τους, θα κάνουν στρατηγικές συμφωνίες ανάπτυξης, θα προσελκύουν χρηματοδοτήσεις ή δωρεές, θα κάνουν ισχυρές «μετεγγραφές» πανεπιστημιακών ώστε να εξασφαλίσουν περισσότερες εγγραφές διεθνών φοιτητών, θα κανονίζουν τους μισθούς και θα εγκρίνουν «μπόνους» όπου χρειάζεται.

Για την εκλογή τους ακούγονται δυο «σενάρια»:
α) θα διορίζονται από την Πολιτεία, ενώ κάποια μέλη ίσως υποδεικνύονται και από τα πανεπιστήμια και
β) η πλειονότητά τους θα εκλέγεται από σώμα της πανεπιστημιακής κοινότητας και οι εκλεγέντες θα επιλέγουν ακόμη πέντε εξωπανεπιστημιακά μέλη.

Και στις δύο περιπτώσεις τα μέλη θα εκλέγουν τον πρόεδρο.

* Τι επιτυγχάνεται: Τα πανεπιστήμια θα γίνουν ανταγωνιστικά διεθνώς, ενώ η διοίκηση και η λειτουργία τους θα «ανοίξει» στην τοπική κοινωνία. Οι διοικητικές υπηρεσίες θα συρρικνωθούν, όπως και η γραφειοκρατία στη διαχείριση των οικονομικών τους.

* Ποιοι θίγονται: Οι νυν πρυτανικές αρχές θα λαμβάνουν αποφάσεις μόνο για ακαδημαϊκά θέματα.

2 Οι πρυτανικές αρχές θα λειτουργούν παράλληλα με τα Συμβούλια Διοίκησης;

Καταργούνται οι πρυτανικές αρχές με τη μορφή που έχουν σήμερα.

Ο πρύτανης θα υπάρχει και στο μέλλον και θα αποτελεί το επόμενο «σκαλοπάτι» στην ηγεσία των πανεπιστημίων, μετά τα Συμβούλια Διοίκησης.

Θα λογοδοτεί όμως στα μέλη τους επί των ακαδημαϊκών θεμάτων (πρόγραμμα σπουδών, ανάγκη νέων μαθημάτων, προτεραιότητες έρευνας κτλ.).

Το κύριο «σενάριο» που θα τεθεί σε διαβούλευση προβλέπει ότι ο πρύτανης θα επιλέγεται από το Συμβούλιο Διοίκησης έπειτα από διεθνή διαγωνισμό, ενώ μπορεί να είναι αλλοδαπός.

Αλλη πρόταση προβλέπει να συμμετέχουν και οι πανεπιστημιακοί στην επιλογή του πρύτανη.

Θα τίθεται πάντως από την αρχή ένα πλαίσιο αμοιβής όταν θα προκηρύσσεται ο διαγωνισμός για την επιλογή του.

«Δεν μπορούν όλοι να έχουν για μετεγγραφή τον Σισέ» έλεγε χθες χαριτολογώντας στο «Βήμα» στέλεχος του υπουργείου Παιδείας.

«Αλλά αν μπορούν να εξασφαλίσουν λεφτά για να τον πάρουν προκειμένου να τους φέρει περισσότερες εγγραφές φοιτητών, καλώς θα κάνουν» καταλήγει.

Αντιπρυτάνεις μπορεί να υπάρχουν στο νέο τοπίο διοίκησης, μπορεί και όχι. Τα Συμβούλια Διοίκησης θα κρίνουν.

* Τι επιτυγχάνεται: Στόχος είναι να χτυπηθούν η διαπλοκή και οι «πελατειακές» σχέσεις, καθώς και η ανάμειξη φοιτητικών παρατάξεων ή άλλων συμφερόντων στην εκλογή των διοικήσεων.

* Ποιοι θίγονται: Οσοι- και ανεξελέγησαν με κριτήρια που δεν ήταν καθαρά ακαδημαϊκά.


3 Ολα τα πανεπιστήμια θα έχουν το ίδιο σύστημα διοίκησης;

Οχι. Δεν μπορούν όλα να λειτουργούν με το τέλειο προσωπικό σε θέματα έρευνας.

Αλλα θα επικεντρώνουν την πολιτική τους σε θέματα έρευνας, άλλα θα δίνουν έμφαση στη διδασκαλία.

Ως εκ τούτου, τα Ιδρύματα μπορούν να έχουν διαφορετική πολιτική, επιδιωκόμενους στόχους και μοντέλο διοίκησης.

* Τι επιτυγχάνεται: Αποφεύγεται η σπατάλη δυνάμεων και η σταδιακή υποτίμηση συγκεκριμένων επιστημών.

* Ποιοι θίγονται: Κανένας επί της ουσίας.

4 Πώς θα χρηματοδοτούνται;

Θα συνάπτονται συμβάσεις μεταξύ Πολιτείας και Συμβουλίων Διοίκησης των ΑΕΙ (π.χ., πόσους πρωτοετείς φοιτητές θα πάρει ένα Ιδρυμα, αλλά και πόσους περιμένει να αποφοιτήσουν). Η συμφωνία θα πρέπει να τηρείται αμφίπλευρα.

Τα πανεπιστήμια θα χρηματοδοτούνται από την Ανεξάρτητη Αρχή που θα συγκροτηθεί σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης και των στόχων που έχουν επιτύχει.

* Τι επιτυγχάνεται: Το υπουργείο Παιδείας αποτινάσσει την ευθύνη της χρηματοδότησης και σταματά να παρεμβαίνει στη λειτουργία των πανεπιστημίων.

* Ποιοι θίγονται: Οι πανεπιστημιακοί που πρέπει να αυξήσουν «ταχύτητα» προκειμένου να παρουσιάζουν αποτελέσματα ώστε να λαμβάνουν και χρήματα.

5 Τι είναι το «κουπόνι» του φοιτητή και πώς θα διανέμεται;

Το κράτος θα εγκρίνει ένα ποσό που αντιστοιχεί στις σπουδές κάθε φοιτητή και εκείνος θα το «μεταφέρει» στο Ιδρυμα που επιλέγει.

Ετσι τα πανεπιστήμια θα διεκδικούν φοιτητές και θα επιδιώκουν καλύτερα ακαδημαϊκά αποτελέσματα για να έχουν τους «καλύτερους».

Το ποσό που θα φέρνει ο κάθε φοιτητής θα συμπληρώνει τη χρηματοδότηση των πανεπιστημίων.

* Τι επιτυγχάνεται: Τέλος της σπατάλης της κρατικής χρηματοδότησης.

* Ποιοι θίγονται: Τα πανεπιστήμια θα πρέπει να βγουν στην αγορά προς αναζήτηση των καλύτερων φοιτητών.

6 Θα γίνονται μετεγγραφές φοιτητών μεταξύ ΑΕΙ ή ΤΕΙ;

Οι μετεγγραφές δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης, καθώς τα Ιδρύματα θα διεκδικούν πλέον τους φοιτητές τους.

Κάθε Ιδρυμα θα ανακοινώνει ότι μπορεί να εκπαιδεύσει περισσότερους φοιτητές και θα παίρνει περισσότερους εισακτέους ή μεταγραφομένους.

* Τι επιτυγχάνεται: Καταργείται έμμεσα ένα από τα μόνιμα προβλήματα.

* Ποιοι θίγονται: Ουδείς.

7 Πότε θα εφαρμοστεί ο «Καλλικράτης» στην ανώτατη εκπαίδευση;

Το κλείσιμο τμημάτων θα προκύψει μόνο ως απόφαση των Συμβουλίων Διοίκησης. Συνεπώς αποτελεί βήμα που θα ακολουθήσει τη συγκρότηση των Συμβουλίων.

Οπως έλεγε στο «Βήμα» στέλεχος του υπουργείου, «στην κορυφαία βιομηχανία της χώρας, τον τουρισμό, έχουμε επτά διαφορετικά τμήματα ΤΕΙ,τα οποία δεν επιλέγουν ούτε καν οι κάτοικοι της περιοχής όπου εδρεύουν. Πρέπει να μείνουν μόνο τρία».

* Τι επιτυγχάνεται: Εξοικονομούνται πόροι και διδακτικό- διοικητικό προσωπικό.

* Ποιοι θίγονται: Τα περιφερειακά τμήματα που παραδοσιακά δέχονται λίγους φοιτητές.

8 Θα υπάρχουν αξιολογητές από το εξωτερικό στις κρίσεις των καθηγητών;

Ναι. Ηδη προβλέπεται ότι το 1/3 των μελών των εκλεκτορικών σωμάτων για τις κρίσεις θα είναι εξωτερικοί αξιολογητές, από άλλα πανεπιστήμια της χώρας, εκτός του κρινομένου.

Μέσω της «ηλεκτρονικής συνομιλίας» θα μπορούν να συμμετάσχουν στις κρίσεις και πανεπιστημιακοί από μεγάλα Ιδρύματα του εξωτερικού.

* Τι επιτυγχάνεται: Η αξιοπιστία της εκλογικής διαδικασίας και η διαφάνεια στο αποτέλεσμα.

* Ποιοι θίγονται: Οι έλληνες πανεπιστημιακοί θεωρούν ότι έτσι θα μεταβληθούν σε «δεύτερης κατηγορίας» διδάσκοντες, καθώς θα είναι σαν να ομολογούν ότι δεν μπορούν να αξιολογήσουν τους συναδέλφους τους.

9 Τα προπτυχιακά προγράμματα θα είναι υποχρεωτικά και στην αγγλική γλώσσα;

Τα πανεπιστήμια θα κληθούν να εφαρμόσουν αυτή την πολιτική αλλά φυσικά τον πρώτο καιρό δεν θα είναι εύκολο να εφαρμοστεί καθολικά.

* Τι επιτυγχάνεται: Προσελκύονται διεθνείς φοιτητές, που θα πληρώνουν δίδακτρα αν δεν προέρχονται από κράτη-μέλη της ΕΕ.

* Ποιοι θίγονται: Πανεπιστήμια που δεν μπορούν να προχωρήσουν άμεσα σε αντίστοιχα προγράμματα.

10 Καταργείται η βαθμίδα του λέκτορα;

Είναι υπό συζήτηση, με πιθανότατη την κατάργηση, που είχε συζητηθεί εντατικά και στην αλλαγή του νόμου πλαισίου επί ΝΔ.

* Τι επιτυγχάνεται: Μειώνονται οι εκλογικές διαδικασίες και η γραφειοκρατία.

* Ποιοι θίγονται: Οι νεοεισαχθέντες πανεπιστημιακοί.

Τα ΤΕΙ υποβαθμίζονται;

Μειώνονται πιθανότατα τα έτη σπουδών στα ΤΕΙ από τέσσερα σε τρία ή και λιγότερα. Το θέμα θα τεθεί σε διαβούλευση.

Οπως εκτιμούν στελέχη του υπουργείου, τα τέσσερα έτη σε πολλά αντικείμενα δεν είναι απαραίτητα, καθώς δεν είναι η έκταση του χρόνου που εξασφαλίζει την ποιότητα.

* Τι επιτυγχάνεται: Εξοικονομούνται χρόνος και κονδύλια.

* Ποιοι θίγονται: Μικρότερη έκταση σπουδών οδηγεί και σε λιγότερες πιστωτικές μονάδες, οπότε οι εκπρόσωποι των ΤΕΙ φοβούνται την υποβάθμισή τους. Στο εξωτερικό πάντως τα περισσότερα Ιδρύματα προσφέρουν τριετείς προπτυχιακούς κύκλους σπουδών.