ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - Μελέτη της Δρ. Αθηνάς Μιχαηλίδου – Ευριπίδου

Η έννοια της ποιότητας στην εκπαίδευση έχει τύχει αρκετής διερεύνησης τα τελευταία χρόνια η οποία απέδειξε απλώς την πολυπλοκότητά της αλλά και το πολυεπίπεδο του χαρακτήρα της.

Η Ευρώπη έχει θέσει το θέμα της ποιότητας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης ως ζήτημα ύψιστης σημασίας και προτεραιότητας σε όλα τα κράτη μέλη.

Σε ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρώπης στις 26/11/1999, οι υπουργοί Παιδείας προσδιόρισαν το ζήτημα της ποιότητας της εκπαίδευσης ως ένα από τα ζητήματα που πρέπει να εξεταστούν συλλογικά και συνεργατικά μεταξύ των χωρών – μελών αλλά και των υπό ένταξη χωρών.

Στα πλαίσια αυτά, έχουν ήδη πραγματοποιηθεί μελέτες αλλά και συγκριτικές έρευνες στις οποίες επιχειρείται η εξέταση των επιπέδων μάθησης στα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα, με ποσοτικά κυρίως μέσα.

Η αξιολόγηση όμως της ποιότητας της εκπαίδευσης παρέμενε ένα ουσιώδες κενό.

Μέσα στο 2000, Επιτροπή Εργασίας που απαρτίστηκε από εμπειρογνώμονες 26 ευρωπαϊκών χωρών επιχείρησε να προσδιορίσει περιορισμένο αριθμό δεικτών ή συγκριτικών σημείων για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών συστημάτων σε εθνικό επίπεδο.

Σκοπός του καταρτισμού των δεικτών είναι η ενθάρρυνση της συνεργασίας και η προώθηση πολύπλευρου διαλόγου μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών για την πολιτική της ποιότητας στην εκπαίδευση.

Η σύντομη αυτή παρουσίαση που στηρίζεται στη σχετική ευρωπαϊκή έκθεση, σκοπό έχει:

α. να παρουσιάσει τους ευρωπαϊκούς δείκτες ποιότητας στην εκπαίδευση και

β. να προβληματίσει γύρω από τη σημασία των δεικτών στο δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα, δίνοντας κάποιες βασικές προοπτικές για το άμεσο μέλλον.


Δεν είναι, βέβαια, σκοπός της παρουσίασης να συζητήσει τη σύγκριση των εκπαιδευτικών συστημάτων μέσα από τους δείκτες ποιότητας, ούτε να κριτικάρει τους ίδιους τους δείκτες.

Χρησιμοποιώντας σκόπιμα αυτούσια κομμάτια από την ευρωπαϊκή έκθεση για τους δείκτες ποιότητας, δίνω το σκεπτικό του καταρτισμού τους αλλά και στοιχεία για τη φιλοσοφία που διέπει την όλη προσπάθεια.


“Σύγκριση με σκοπό την αυτοβελτίωση – αυτοαξιολόγηση”

Με την πρόταση αυτή υπονοείται ο στόχος του καθορισμού δεικτών ποιότητας, η αυτοβελτίωση των εκπαιδευτικών συστημάτων και όχι η σύγκριση μεταξύ τους.


«Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια εσωστρέφειας»

Είναι πια πολυτέλεια η εμμονή «στα δικά μας» και μόνο δεδομένα. Σήμερα, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, το κάθε εκπαιδευτικό σύστημα εκτίθεται προς τα έξω και υπόκειται σε κριτική.


«Τα δεδομένα δεν είναι επαρκή και δεν αντικατοπτρίζουν τις προτεραιότητες του κάθε κράτους»

Βεβαίως τα ερευνητικά δεδομένα που υπάρχουν στην Ευρώπη για τα διάφορα κράτη, μέσα από τις διεθνείς έρευνες που γίνονται κατά καιρούς, δεν καλύπτουν όλους τους τομείς των περιοχών που διερευνούν και δεν λαμβάνουν υπόψη όλες τις ιδιαιτερότητες των εκπαιδευτικών συστημάτων της κάθε χώρας.


Οι 16 δείκτες εμπίπτουν σε 4 βασικές κατηγορίες προτεραιοτήτων. Θεωρήθηκε ότι οι επιδόσεις των μαθητών, η σχολική επιτυχία αλλά και η μετάβαση από τη μια βαθμίδα σε άλλη, η παρακολούθηση της εκπαίδευσης υπό μορφή αυτοαξιολόγησης, αξιολόγησης της σχολικής μονάδας και του σχολικού έργου, οι πόροι ενός εκπαιδευτικού. συστήματος αλλά και οι δομές του, είναι βασικές παράμετροι – ενδείξεις για την ποιότητά του.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΩΝ

1 ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ
2 ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ
3 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
4 ΠΟΡΟΙ ΚΑΙ ΔΟΜΕΣ

Ποιοι είναι όμως οι δείκτες αυτοί; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα ή τα θέματα εκείνα που μπορούν να προσδιορίσουν την ποιότητα ενός εκπαιδευτικού συστήματος;

Παρουσιάζω, κατά προτεραιότητα, τους συγκεκριμένους δείκτες ποιότητας.

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 1: ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ

· ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ
· ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ
· ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
· ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΠΕ
· ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ
· ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΑΝΘΑΝΕΙΝ
· ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ

Σημαντικές ικανότητες και διαχρονικές στην κοινωνία της τρίτης χιλιετίας θεωρήθηκαν θέματα όπως οι Θετικές Επιστήμες και τα Μαθηματικά (προάγουν την ικανότητα της λογικής σκέψης και παρέχουν τα μέσα για έρευνα του περιβάλλοντος).

Οι αναγνωστικές δεξιότητες και η ικανότητα κατανόησης οδηγιών θεωρούνται από τους βασικούς δείκτες ποιότητας στην εκπαίδευση και προάγουν τη διά βίου μάθηση.

Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών επηρεάζουν άμεσα και θα επηρεάζουν περισσότερο στο μέλλον τη δομή της κοινωνίας μας.

Η επάρκεια στις κοινοτικές γλώσσες θεωρείται εξίσου σημαντική προϋπόθεση επιτυχίας.

Έρευνα μεταξύ νέων Ευρωπαίων έδειξε ότι η μεγαλύτερη ανησυχία τους είναι η δυσκολία με τις ξένες γλώσσες, όταν εξετάζουν το ενδεχόμενο να εργαστούν ή να σπουδάσουν στο εξωτερικό.

Όμως, θεωρήθηκαν εξίσου σημαντικές και οι ικανότητες σε θέματα όπως η Αγωγή του Πολίτη ή η ικανότητα του μανθάνειν, ικανότητες που κατά την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προάγουν σήμερα τις δεξιότητες της διά βίου εκπαίδευσης, για τα οποία όμως δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία.

Για κάποιους από αυτούς τους δείκτες υπάρχουν μετρήσιμα στοιχεία , στα οποία η Ευρώπη στήριξε και τη σύγκριση μεταξύ των αποτελεσμάτων της κάθε χώρας.

Για θέματα π.χ. όπως τα μαθηματικά και οι Φυσικές Επιστήμες, ή η αναγνωστική ικανότητα, υπάρχουν κάποια στοιχεία από τις Διεθνείς Έρευνες, οι οποίες βεβαίως δεν καλύπτουν τα θέματα στο σύνολό τους και ούτε μπορεί κανείς να ισχυρισθεί ότι είναι πλήρως αξιόπιστες, και υπεράνω των ενδοσυστημικών ιδιαιτεροτήτων.

Τα πιο πάνω θεωρούνται ολοένα και πιο σημαντικά για την επιτυχία ενός εκπαιδευτικού συστήματος. Κρίσιμη για την επιτυχία των νέων θεωρείται η απόκτηση των δεξιοτήτων και ικανοτήτων που θα τους επιτρέψουν να αντιμετωπίσουν τον έντονο ανταγωνισμό.

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 2: ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ

· ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
· ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ β’ ΚΥΚΛΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
· ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Ο τρόπος ελέγχου της ποιότητας της προσφερόμενης εκπαίδευσης έχει τεθεί ως προτεραιότητα και βασικοί δείκτες καθορίζουν την ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος στον τομέα αυτό.

Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου αλλά και η συμμετοχή των γονιών θεωρούνται βασικοί δείκτες ποιότητας.

Αξίζει να αναφερθεί ότι , κατά τη διάρκεια των τελευταίων δυο δεκαετιών πολλά εκπαιδευτικά συστήματα στην Ευρώπη έχουν μεταβιβάσει μεγάλο βαθμό αυτονομίας και ευθύνης στη σχολική μονάδα, έχοντας έτσι μεγαλύτερες απαιτήσεις στο επίπεδο του σχολείου, ακόμα και της τάξης.

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 3: ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

· ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
· ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

Στις περισσότερες χώρες η εκπαίδευση πια θεωρείται επένδυση. Οι απαιτήσεις σε πόρους συνεχώς αυξάνονται.

Ο ρόλος και η θέση των εκπαιδευτικών στην Ευρώπη διέρχεται ένα μεταβατικό στάδιο. Καλούνται συνεχώς να ανταποκριθούν σε μεγαλύτερες προκλήσεις.

Η ανάγκη για υψηλής ποιότητας αρχική και ενδοϋπηρεσιακή κατάρτιση είναι επιτακτική.

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ 4: ΠΟΡΟΙ – ΔΟΜΕΣ

· ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
· ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
· ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΑΝΑ Η.Υ.
· ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ ΑΝΑ ΜΑΘΗΤΗ

Οι συγκεκριμένοι είναι οι δείκτες τους οποίους εισηγείται μια ευρωπαϊκή επιτροπή προς τα εκπαιδευτικά συστήματα, ως τους σημαντικότερους οι οποίοι μπορούν να «μετρήσουν» ή να οριοθετήσουν καλύτερα, την ποιότητα στην εκπαίδευση ενός τόπου.

Δεν έχει διερευνηθεί ακόμη εμπειρικά τι σημαίνει ποιότητα στην εκπαίδευση για το δικό μας σύστημα.

Κάποιες δημοσιευμένες εργασίες ορίζουν την ποιότητα, η κάθε μια από το δικό της πρίσμα και με άλλη διαφορετική προοπτική.

Οι δείκτες της ποιότητας για ένα εκπαιδευτικό σύστημα είναι ίσως υπόθεση εμπειριών, ιεράρχησης αναγκών αλλά και θέμα υπό συζήτηση και συνεχή διαφοροποίηση.

Μοιράζομαι μαζί σας κάποιες ιδέες μου για μελλοντική αξιοποίηση του δεδομένου αυτού και της εργασίας που γίνεται από την Ευρωπαϊκή επιτροπή.

ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

· Δημιουργία υποδομής για συστηματική συλλογή δεδομένων
· Ιεράρχηση των δεικτών τους οποίους το δικό μας σύστημα θεωρεί βασικούς
· Συντονισμένη έρευνα και αξιολόγηση
· Πειραματισμοί και καινοτομίες

Θα ήταν εποικοδομητικό, εάν οι Δ.Π. στην εκπαίδευσή μας ιεραρχηθούν ανάλογα με τις δικές μας προτεραιότητες, τη δική μας ιδιαιτερότητα αλλά και εκπαιδευτική κουλτούρα.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι βέβαια η διερεύνηση και κατάθεση της άποψης όλων των εμπλεκόμενων στην εκπαίδευση φορέων....εκπαιδευτικών, τεχνοκρατών, μαθητών και γονιών.

Η δημιουργία της κατάλληλης υποδομής αλλά και συντονισμένης έρευνας με στόχο την αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, θα μας επιτρέψει να υλοποιήσουμε τους οραματισμούς μας για το συνεργατικό σχολείο, για τη σωστή διοίκηση στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, για ευέλικτο Αναλυτικό πρόγραμμα και τόσα άλλα τα οποία συντείνουν προς μια ποιοτική εκπαίδευση.

Έτσι, θα μας δοθεί η ευκαιρία και να μπορέσουμε άνετα να τεθούμε σε σύγκριση με άλλα εκπαιδευτικά συστήματα, σε κοινούς τομείς αλλά παράλληλα θα μας δοθεί η ευκαιρία για ενδοσκόπηση και για οριοθέτηση του επιδιωκόμενου αποτελέσματος.