Οι πέντε εστίες διαφθοράς στα ΑΕΙ

Διακινούνται πολύ υψηλά κονδύλια

Εστίες μεγάλης διαφθοράς αποδιοργανώνουν και απαξιώνουν τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας. Πέντε είναι τα πεδία στα οποία γίνεται το μεγαλύτερο «φαγοπότι».

Οι διαγωνισμοί για την ανάθεση έργων, η διαχείριση της ακίνητης και η διακίνηση της κινητής περιουσίας των ιδρυμάτων, η έκδοση και διανομή συγγραμμάτων και η αξιοποίηση των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ).

Ελεγχοι του ΣΔΟΕ στα ελληνικά ΑΕΙ φέρνουν συνεχώς στο φως περιστατικά σπατάλης, κακοδιαχείρισης, διαφθοράς.

Το ύψος των κονδυλίων που διακινούνται στα ΑΕΙ είναι μεγάλο. Μόνο για λειτουργικές δαπάνες, σίτιση και αμοιβές εκτάκτων καθηγητών δίδονται φέτος 58,5 εκατ. ευρώ, ενώ σημαντικά κονδύλια εισρέουν από ερευνητικά προγράμματα και συμβάσεις έργου των ΑΕΙ με τον ιδιωτικό τομέα.

Υψηλά ποσά για μικρές δαπάνες
Διαγωνισμοί - προμήθειες.

Περιφερειακό ΤΕΙ προκήρυξε διαγωνισμό για το βάψιμο διαφόρων χώρων του, κοστολογώντας την εργασία με μερικές δεκάδες ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο!

Σήμερα, το συγκεκριμένο ΤΕΙ ελέγχεται από τους άνδρες του ΣΔΟΕ με το προφανές ερώτημα, πού πήγαν τα υπόλοιπα χρήματα εκτός από αυτά που δόθηκαν στα υλικά και στα μεροκάματα των εργατών...

Τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση στο σαθρό σύστημα, που διέπει τον χώρο των διαγωνισμών και των προμηθειών στον δημόσιο τομέα.

Οι υπηρεσίες των ΑΕΙ διεξάγουν δεκάδες διαγωνισμούς κάθε χρόνο με στόχο να καλύψουν τις ανάγκες για τη συντήρηση κτιρίων, τη σίτιση των φοιτητών, την καθαριότητας κ. λπ., αλλά και τις ανάγκες για διάφορες προμήθειες είτε συνηθισμένων, αναλώσιμων υλικών είτε πιο εξειδικευμένων αντικειμένων (για παράδειγμα, όργανα μετρήσεων).

Οι περιπτώσεις κατάτμησης του ποσού, φωτογραφικών διαγωνισμών για συγκεκριμένους προμηθευτές, αλλά και οι υπερβολικές διαφορές στο ποσό δαπάνης για το ίδιο αντικείμενο από ίδρυμα σε ίδρυμα είναι συχνές.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση πρόσφατου διαγωνισμού για κλιματισμό χώρου σε μεγάλο ΑΕΙ, όπου οι τρεις από τις τέσσερις προσφορές ήταν διπλάσιες της τελευταίας, η οποία πάντως αποκλείσθηκε έπειτα από ενστάσεις που κατέθεσαν οι άλλοι τρεις.

«Μα γιατί, αφού ήμουν ο φθηνότερος;», αναρωτήθηκε ο εκπρόσωπος της εταιρείας που αποκλείσθηκε. «Ως φαίνεται, η προσφορά του ήταν φθηνή διότι δεν είχε συμπεριλάβει την προμήθεια των υπευθύνων της τεχνικής υπηρεσίας του ΑΕΙ, όπως είχαν κάνει οι υπόλοιποι...», εξήγησε στην «Κ» πανεπιστημιακός του ΑΕΙ.

Μηχανισμοί πλουτισμού από Ειδικούς Λογαριασμούς
Ειδικοί Λογαριασμοί Ερευνας.

Σε μηχανισμός πλουτισμού ημετέρων –διδασκόντων και εκπροσώπων φοιτητικών παρατάξεων– έχουν καταλήξει σε πολλές περιπτώσεις οι Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ).

Οι ΕΛΚΕ είναι η υπηρεσία που διαχειρίζεται τα κονδύλια τα οποία παίρνει κάθε ΑΕΙ από τα ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα που αναπτύσσει, καθώς και από τις συνεργασίες και την παροχή υπηρεσιών, των οποίων οι αποδέκτες μπορεί να είναι το κράτος, Oργανισμοί Tοπικής Aυτοδιοίκησης, η Ευρωπαϊκή Ενωση, αλλά και ιδιωτικοί φορείς.

Για παράδειγμα, τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ έχουν πόρους από συνεργασίες με ιδιωτικές εταιρείες για την εκπόνηση ερευνητικών μελετών ή πουλούν τα προϊόντα της εφαρμοσμένης έρευνάς τους.

Ουσιαστικά, δηλαδή, οι Ειδικοί Λογαριασμοί Κονδυλίων Ερευνας αποτελούν την κινητήρια δύναμη κάθε ΑΕΙ, αφού όχι μόνο συμπληρώνουν κατά ένα σημαντικό μέρος τους τακτικούς προϋπολογισμούς των ιδρυμάτων, αλλά δημιουργούν κι ένα ισχυρό οικονομικό απόθεμα από την παρακράτηση μέρους της εισρέουσας χρηματοδότησης, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις φτάνει το 20%.

Το απόθεμα δημιουργείται με σκοπό να επανατροφοδοτεί δράσεις του ιδρύματος, όπως είναι η χορήγηση υποτροφιών και νέων ερευνητικών και αναπτυξιακών προσπαθειών κ. λπ.

Στην πράξη, όμως, το απόθεμα από τους ΕΛΚΕ έχει καταλήξει σε πολλές περιπτώσεις σε μηχανισμό για την άσκηση «πολιτικής» από την πλευρά των αρχών των ΑΕΙ.

Είναι γνωστό στην ακαδημαϊκή κοινότητα ότι η «πολιτική» περιλαμβάνει χρηματοδοτήσεις συγκεκριμένων ομάδων διδασκόντων ή την απαλλαγή τους από την υποχρέωση της παρακράτησης του ΕΛΚΕ, πληρωμή υπερωριών ή επιπλέον αμοιβών σε προσωπικό γύρω από τη διοίκηση, χρηματοδότηση ακόμη και φοιτητικών παρατάξεων.

Μάλιστα, παράγοντες των ΑΕΙ που μίλησαν στην «Κ» δήλωσαν ότι όλοι πρέπει να έχουν καλές σχέσεις με τους ανθρώπους των ΕΛΚΕ...

Πλασματικές ανάγκες εξοπλισμού
Κινητή περιουσία.

Πώς αξιοποιούνται ο δαπανηρός –ως προς την απόκτηση και συντήρηση– εξοπλισμός των εργαστηρίων και οι υπόλοιπες υποδομές των ιδρυμάτων;

Γίνεται εξοικονόμηση πόρων;

Υπάρχει συνεργασία μεταξύ των φορέων που μπορούν να επωφεληθούν από ίδιες υποδομές;

Τα ερωτήματα είναι... ρητορικά, αφού η αξιοποίηση της κινητής περιουσίας των ΑΕΙ είναι αναποτελεσματική και αποτελεί μία ακόμη εστία διαφθοράς.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έμπειρο πανεπιστημιακό ο οποίος μίλησε στην «Κ», «κυρίαρχη είναι η αντίληψη της ατιμωρησίας που απολαμβάνουν πρόσωπα σε καίριες θέσεις εντός του ΑΕΙ, η οποία επιτρέπει να αναπτυχθούν φαινόμενα διαφθοράς».

Ενδεικτικότερο μέσο παράνομου πλουτισμού των πανεπιστημιακών από την κινητή περιουσία του ιδρύματος είναι η δημιουργία πλασματικών αναγκών για εξοπλισμό.

«Για παράδειγμα, αντί να δημιουργούνται εργαστήρια σε κάθε ίδρυμα και γιατί όχι σε επίπεδο νομού και η προμήθεια εξοπλισμού να είναι για κοινή χρήση απ’ όλους τους ερευνητές, με βάση προγραμματισμό και συγκεκριμένο κανονισμό, έχει επικρατήσει η λογική των τοπικών προμηθειών, με μεγάλο κόστος απόκτησης και συντήρησης και της απόλυτης κυριαρχίας του κάθε καθηγητή ως προς τη χρήση και την αξιοποίηση», παρατήρησε ο ίδιος πανεπιστημιακός.

Και όσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη για εξοπλισμό, τόσο περισσότερες είναι οι ευκαιρίες για παράνομο πλουτισμό και διαφθορά.

Ετσι, τα φώτα στρέφονται κυρίως στα ιδρύματα, στις σχολές και τα τμήματα που έχουν τεχνολογική κατεύθυνση ή σχετίζονται με επιστήμες Yγείας, όπου ο εργαστηριακός και υπόλοιπος εξοπλισμός είναι απαραίτητος.

Απαξίωση ακίνητης περιουσίας
Ακίνητη περιουσία.

Η ακίνητη περιουσία των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ, που έχει προέλθει από την κρατική χρηματοδότηση και από τα διάφορα κληροδοτήματα, είναι ιδιαίτερα μεγάλη και προσφέρει ευκαιρίες για παράνομο πλουτισμό, διαφθορά, διασπάθιση χρήματος.

«Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες εστίες σπατάλης και διαφθοράς στον χώρο των ΑΕΙ», ανέφερε στην «Κ» στέλεχος του υπ. Παιδείας.

Ειδικότερα, βασικό ζητούμενο είναι η λειτουργία, η συντήρηση των κτιριακών υποδομών των ιδρυμάτων που χρησιμοποιούνται για το εκπαιδευτικό έργο, αλλά και η αξιοποίηση της υπόλοιπης περιουσίας των ΑΕΙ.

Ομως, η χρόνια έλλειψη λογοδοσίας και η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία που επικρατεί στα ΑΕΙ έχουν οδηγήσει σε απαξίωση της περιουσίας τους.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση νεοεκλεγέντος πρύτανη μεγάλου πανεπιστημίου, ο οποίος όταν θέλησε να ανοίξει ένα κλειδωμένο γραφείο, διαπίστωσε ότι τα κλειδιά είχαν χαθεί. Μετά μία υποτυπώδη έρευνα, οι διοικητικοί υπάλληλοι διαπίστωσαν ότι τα κλειδιά του γραφείου τα είχε καθηγητής που έχει συνταξιοδοτηθεί.

«Δεν υπάρχει διάθεση για την όσο το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση και εκμετάλλευση της περιουσίας των ΑΕΙ. Ακίνητα από κληροδοτήματα παραμένουν αναξιοποίητα. Ισως φταίει και η απουσία εξειδικευμένων υπηρεσιών για το real estate», λέει στην «Κ» ο ίδιος πρύτανης.

Διασπάθιση σημαντικών κονδυλίων έγινε κατά την ίδρυση νέων τμημάτων την τελευταία δεκαετία στην περιφέρεια.

«Οι τεράστιες ανάγκες για τη δημιουργία κτιριακών εγκαταστάσεων και υλικοτεχνικής υποδομής των νέων ΑΕΙ έγιναν ακόμη μεγαλύτερες λόγω της πολυδιάσπασης των ΑΕΙ και της κατανομής των τμημάτων σε διαφορετικές πόλεις, ώστε να ικανοποιηθούν τα αιτήματα των τοπικών κοινωνιών. Για παράδειγμα, το Παν. Κρήτης, που ιδρύθηκε στο Ηράκλειο, τριχοτομήθηκε με τη μετατροπή της Πολυτεχνικής Σχολής σε Πολυτεχνείο Κρήτης με έδρα τα Χανιά και την εγκατάσταση τμημάτων στο Ρέθυμνο. Ανάλογη ήταν και η διασπορά των Σχολών του Παν. Θράκης, των τμημάτων του Παν. Αιγαίου, του Παν. Πελοποννήσου και του Παν. Θεσσαλίας», αναφέρει έρευνα του ΕΛΙΑΜΕΠ, που εκπονήθηκε από τον πανεπιστημιακό Νικόλαο Σύψα.

Η ίδια μελέτη θέτει και το ζήτημα της προστασίας των υποδομών.

«Οι υποδομές των ΑΕΙ βρίσκονται στο έλεος εξωπανεπιστημιακών στοιχείων, που κάνοντας κατάχρηση του θεσμού του πανεπιστημιακού ασύλου επιδίδονται σε βανδαλισμούς και εκτεταμένες φθορές της περιουσίας των πανεπιστημίων. Φαινόμενα που ξεκινούν από κλοπές ηλεκτρονικών υπολογιστών και βανδαλισμούς σε εργαστήρια, αίθουσες διδασκαλίας και φοιτητικές εστίες και φτάνουν μέχρι εμπρησμούς κτιρίων, εμφανίζονται με ανησυχητική συχνότητα, γίνονται ανεκτά από την ακαδημαϊκή κοινότητα και μένουν πάντα ατιμώρητα. Το κόστος για την αποκατάσταση των ζημιών είναι δυσβάστακτο για τα περιορισμένα οικονομικά των ΑΕΙ», επισημαίνει.

Σπατάλη και στα συγγράμματα
Συγγράμματα.

Μεγάλη σπατάλη παρατηρείται και στο σύστημα διανομής συγγραμμάτων στους φοιτητές, καθώς πολλά ΑΕΙ «υπερφορτώνουν» τις λίστες με τα συγγράμματα που προτείνουν στους φοιτητές τους, με προφανή κέρδη για συγγραφείς και εκδότες.

Η δυνατότητα για κατάχρηση και σπατάλη καταδεικνύεται και από το μέγεθος της συγκεκριμένης αγοράς βιβλίων.

Φέτος θα δοθούν πάνω από 1,2 εκατ. τόμοι βιβλίων στους περίπου 300.000 φοιτητές των πανεπιστημίων και ΤΕΙ.

Το ετήσιο κόστος για τα συγγράμματα υπολογίζεται σε 60 εκατ. ευρώ, ενώ στο σύστημα εμπλέκονται 20.000 διδάσκοντες και 1.087 εκδότες.

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα καταχρηστικής άσκησης της δυνατότητας που έχουν οι φοιτητές να επιλέξουν μεταξύ δύο πακέτων συγγραμμάτων, τα οποία διαμορφώνουν και προτείνουν οι ίδιοι οι πανεπιστημιακοί, είναι η ακόλουθη περίπτωση.

Σε ιατρική σχολή της χώρας, για την Παθολογία του 8ου εξαμήνου οι δύο επιλογές που έχουν οι φοιτητές είναι ή να επιλέξουν 10 ξεχωριστά βιβλία με σύνολο 7.831 σελίδων ή να επιλέξουν ένα μόνο βιβλίο 424 σελίδων.

Επίσης, σε άλλο μάθημα η πρώτη επιλογή-πακέτο περιλαμβάνει 11 βιβλία και η δεύτερη μόνο ένα. Είναι προφανές τι θα επιλέξει ο φοιτητής και το μέγεθος της σπατάλης.

Το υπουργείο Παιδείας από φέτος έχει οργανώσει ένα ηλεκτρονικό σύστημα διανομής συγγραμμάτων –με την ονομασία «Εύδοξος» – με στόχο, όπως η ηγεσία του υπουργείου αναφέρει, τον εξορθολογισμό του συστήματος και την αναγκαία εξοικονόμηση πόρων.

Μέσω του συστήματος, οι φοιτητές θα έχουν στη διάθεσή τους στο Διαδίκτυο περίπου 11.000 συγγράμματα.

Επίσης, ζήτησε την εφαρμογή του νόμου-πλαισίου που ορίζει ότι οι φοιτητές κάθε σχολής πρέπει καθ’ όλη τη διάρκεια των σπουδών τους να πάρουν συνολικά τόσα βιβλία όσα είναι τα υποχρεωτικά και επιλογής μαθήματα που πρέπει να έχουν περάσει για να πάρουν πτυχίο.

Δηλαδή, εάν πρέπει οι φοιτητές για να πάρουν πτυχίο να έχουν εξετασθεί με επιτυχία σε 40 υποχρεωτικά μαθήματα και σε 10 επιλογής, τότε πρέπει να πάρουν συνολικά 50 βιβλία.

Μόνο κατ’ εξαίρεση και με απόφαση της γενικής συνέλευσης της σχολής μπορεί να δοθεί δεύτερο βιβλίο σε ένα μάθημα.

Η απόφαση του υπουργείου να εφαρμοσθεί η ρύθμιση για ένα βιβλίο ανά μάθημα έχει προκαλέσει προβλήματα σε πολλές σχολές και τμήματα της χώρας, τα οποία έως πέρυσι έκαναν κατάχρηση κι έδιναν στους φοιτητές περισσότερα του ενός συγγράμματα ανά μάθημα.

Αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν σχολές όπου οι φοιτητές τα προηγούμενα χρόνια πήραν βιβλία περισσότερα από το επιτρεπόμενο όριο και φέτος να μη δικαιούνται βιβλία για το σύνολο των μαθημάτων στα οποία πρέπει να εξετασθούν.

Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Ιατρική Αθηνών, οι φοιτητές της οποίας πρόσφατα αντέδρασαν με συμβολική κατάληψη σε χώρους της σχολής, ζητώντας να εξαιρεθούν για φέτος από το σύστημα «Εύδοξος».

Aπό την Καθημερινή