Οι γαλάζιες αλχημείες στα Greek Statistics - Πως έκρυβαν το έλλειμμα

Λογιστικές αλχημείες, πολιτικές παρεμβάσεις και άλλα δεινά συνθέτουν το σκηνικό καταγραφής ελλειμ­μάτων και χρεών που έχει προκαλέσει τριβές με τη Eurostat και αναθεωρήσεις των δημοσιονομικών μεγεθών της χώρας

Του Κώστα Αντωνάκου
Στο Έθνος

«Σπασμένα τηλέφωνα» μεταξύ υπουργείων, φορέων και οργανισμών για τη ροή δημοσίου χρήματος, καθυστερήσεις μέχρι και τέσσερα χρόνια στην καταγραφή κινήσεων στους λογαριασμούς του κράτους, άγνοια διοικήσεων για την οικονομική κατάσταση των οργανισμών τους, «δουλειές του ποδαριού» στη συλλογή και επεξεργασία των δημοσιονομικών στοιχείων.

Το αλαλούμ, τις τραγελαφικές καταστάσεις και τα μαγειρέματα των στοιχείων που έπληξαν την αξιοπιστία της χώρας στο εξωτερικό καταγράφει η έκθεση της επιτροπής εμπειρογνωμόνων που παραδόθηκε στον υπουργό Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου τον περασμένο Φεβρουάριο

Για παράδειγμα σύμφωνα με χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

Τα απολογιστικά για την οικονομική κατάσταση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης δημοσιεύονται με καθυστέρηση μέχρι και δύο χρόνια, ενώ η παροχή στοιχείων προς το υπουργείο Εσωτερικών γίνεται έμμεσα μέσω των Περιφερειών ή δεν γίνεται καθόλου.

Η απάντηση στα ερωτηματολόγια που αποστέλλει η Στατιστική Υπηρεσία σε ασφαλιστικά Ταμεία, νοσοκομεία και Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης δίνεται με μεγάλη καθυστέρηση, ενώ υπάρχει και απροθυμία των διοικήσεων να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους.

Υπάρχει ανεπαρκής οργάνωση και στελέχωση του Τμήματος Δημοσιονομικών Στοιχείων.

Μετά το μεγάλο πλήγμα που δέχθηκε η αξιοπιστία της χώρας λόγω της απογραφής της ΝΔ το 2004 και αφού οι πολίτες πλήρωσαν ακριβά τις αναθεωρήσεις των ελλειμμάτων και των χρεών οι αμφισβητήσεις της Eurostat κόπασαν κάπως το 2007 αλλά φούντωσαν το φθινόπωρο του 2009, καθώς η κυβέρνηση της ΝΔ έστελνε στη Eurostat ελλιπή, συγκεχυμένα και αντιφατικά στοιχεία για τις δημοσιονομικές εξελίξεις.

Το «γαϊτανάκι» είχε σαν αποτέλεσμα τον διπλασιασμό του ελλείμματος του 2009 σε σχέση με τις εκτιμήσεις του προϋπολογισμού που ψηφίστηκε από τη Βουλή τον Δεκέμβριο του 2008.

Τις εξελίξεις και το παρασκήνιο για την επιδείνωση των δημοσιονομικών μεγεθών περιγράφει η έκθεση.

Στις 30 Σεπτεμβρίου η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία απέστειλε στη Eurostat συμπληρωματικούς και αναλυτικούς πίνακες για τα δημοσιονομικά μεγέθη, αλλά οι στήλες του 2008 και 2009 ήταν κενές.

Σύμφωνα με τη συνοδευτική επιστολή τα στοιχεία του 2008 και του 2009 θα αποστέλλονταν το αργότερο μέχρι το Σάββατο 3 Οκτωβρίου του 2009 (στις 4 είχαμε εκλογές...).

Στις 2 Οκτωβρίου απεστάλη νέα γνωστοποίηση με συμπληρωμένες όλες τις στήλες, σύμφωνα με την οποία το έλλειμμα εκτιμούνταν σε 14,360 δισ. ευρώ ή 6% του ΑΕΠ.

Τέλος, στις 21 Οκτωβρίου απεστάλη τρίτη γνωστοποίηση όπου το έλλειμμα για το 2009 εκτιμούνταν σε 30,102 δισ. ευρώ ή 12,5% του ΑΕΠ.

Ο διπλασιασμός του ελλείμματος μεταξύ των δύο γνωστοποιήσεων οφείλεται κατά 92,8% στην αύξηση του ελλείμματος της κεντρικής κυβέρνησης και κατά το υπόλοιπο στη μείωση του πλεονάσματος των ασφαλιστικών Ταμείων.

Συγκεκριμένα στη γνωστοποίηση της 2ας Οκτωβρίου το έλλειμμα της κεντρικής κυβέρνησης ήταν 17,5 δισ. ευρώ, αν και στις 21 Οκτωβρίου 32,1 δισ., ενώ το πλεόνασμα των ασφαλιστικών Ταμείων μειώθηκε στο 1,7 δισ. ευρώ από 2,9 δισ. λόγω κυρίως της καταχώρησης του ελλείμματος των δημόσιων νοσοκομείων ύψους 2,2 δισ. ευρώ και ορισμένων άλλων μεταβολών.

Λόγω έλλειψης στοιχείων και πληροφοριών για ολόκληρο το έτος, η Κομισιόν δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης θα διαμορφωθεί τελικά στο 12,7% του ΑΕΠ όπως προβλεπόταν με βάση τα στοιχεία που είχαν αποσταλεί στις 21 Οκτωβρίου.

Χρέος: +22 μονάδες σε 11 μήνες

Το 2009 ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ αναθεωρήθηκε σταδιακά από 91,4% σε 113,4% του ΑΕΠ, δηλαδή κατά 22 εκατοστιαίες μονάδες, μέσα σε διάστημα 11 μηνών, κυρίως εξαιτίας της μεταγενέστερης καταγραφής των χρεών των νοσοκομείων.

Μετά 11 μήνες η ενημέρωση
Ο ανοιχτοχέρης υπουργός

Το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους (ΓΛΚ) συχνά αγνοεί τις δαπάνες των υπουργείων.

Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν δημοσιοποίησε τα στοιχεία για την εκτέλεση του προϋπολογισμού στο πρώτο εξάμηνο του 2009 δεν γνώριζε αν στις δαπάνες είχαν καταχωρηθεί οι πληρωμές για το νέο μισθολόγιο των ιατρών του ΕΣΥ ή όχι.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένας υπουργός αποφασίζει μια νέα δαπάνη που δεν προβλέπεται στον προϋπολογισμό και το ΓΛΚ πληροφορείται το γεγονός μετά από 18 μήνες.

Επίσης δεν έχει την ικανότητα να παρακολουθεί και να καταγράφει την ανάληψη νέων υποχρεώσεων από τα υπουργεία που σε ετήσια βάση φθάνουν το 1 δισ. ευρώ.

Στοιχεία που αφορούν την οικονομική κατάσταση φορέων και οργανισμών μεταβιβάζονται από το ΓΛΚ στη Στατιστική Υπηρεσία τηλεφωνικά και την τελευταία στιγμή.

Κρυμμένα ελλείμματα
Αλχημείες με swaps και άλλες πατέντες

Το χρέος, όπως καταγράφεται σήμερα είναι μειωμένο από διάφορες «συμφωνίες ανταλλαγής επιτοκίου» ή «συναλλάγματος» (swaps).

Μία από τις «συμφωνίες» αυτές είναι αυτή με την Εθνική Τράπεζα, όπου ουσια­στικά το Δημόσιο οφείλει στην Εθνική περίπου 5,5 δισ. ευρώ, τα οποία δεν καταγράφονται στο υπόλοιπο του χρέους.

Επίσης στο χρέος δεν περιλαμβάνονται οι «πιστώσεις προμη­θευτών».

Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εθνικών Λογα­ριασμών δεν προβλέπει κάτι τέτοιο, καθώς οι οφειλές του Δημοσίου πρέπει να εξοφλούνται το αργότερο εντός 60 ημερών.

Στην Ελλάδα, όμως, δεν τηρείται ο κανονισμός, με αποτέλε­σμα να συσσωρεύονται χρέη δισεκατομμυρίων, τα οποία αργότερα οδηγούν σε αναθεώρηση του ελλείμματος και του χρέους.

Η πλέον χαρα­κτηριστική περίπτωση είναι αυτή των δημόσιων νοσοκομείων τα οποία έως τις 30 Σεπτεμβρίου του 2009 χρωστούσαν στους προμηθευτές τους για την περίοδο 2005-Σεπτέμβριος 2009 6,3 δισ. ευρώ.

Η πρό­σφατη καταγραφή αυτών των υποχρεώσεων (21 Οκτωβρίου 2009) οδήγησε στην αύξηση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης για τα έτη 2008 και 2009 και σε αντίστοιχη αύξηση του χρέους.

Πέραν των χρεών των νοσοκομείων εκτιμάται ότι υπάρχουν ακόμη ανεξόφλητες υποχρεώ­σεις του Δημο­σίου ύψους 6 δισ. ευρώ περίπου.

Οταν εξοφλη­θούν αυτές οι υποχρεώ­σεις ή καταχωρηθούν στα επίσημα στοιχεία, τότε το δημόσιο χρέος θα αναθεω­ρηθεί προς τα άνω.

Χρέος 26,2 δισ.
Χιονοστιβάδα τα δάνεια με εγγύηση του Δημοσίου

Το υπόλοιπο του χρέους σύμφωνα με την Επιτροπή Εμπειγνωμόνων δεν περιλαμβάνει επίσης τον δανεισμό διάφορων δημόσιων φορέων ο οποίος έχει πραγματοποιηθεί με την εγγύηση του Δημοσίου.

Το εγγυημένο από το Δημόσιο χρέος έφθασε στο τέλος του 2009 τα 26,2 δισ. ευρώ (ή 10,9% του ΑΕΠ) από 6,2% του ΑΕΠ το 2002.

Το 40% περίπου αυτού του χρέους το οφείλει ο ΟΣΕ και δεν είναι σε θέση να το αποπληρώσει, ενώ σημαντικές είναι και οι υποχρεώσεις των ΕΛΓΑ (των ΕΛΤΑ... ή του ΕΛΓΑ;;;).

Η παραπάνω εξέλιξη οφείλεται στο γεγονός ότι πολλές φορές για να μην αυξηθεί το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το χρέος, διάφοροι δημόσιοι φορείς εξωθούνται σε τραπεζικό δανεισμό με την εγγύηση του Δημοσίου που δεν καταγράφεται ως χρέος, συνήθως με μεγαλύτερο επιτόκιο απ' ό,τι εάν δανειζόταν απευθείας το Δημόσιο και στη συνέχεια επιχορηγούσε αυτούς τους φορείς.

Δεν εμφανίζονται.

Με την πρακτική αυτή σημαντικές υποχρεώσεις του Δημοσίου παραμένουν διάχυτες στο τραπεζικό σύστημα για μερικά έτη, χωρίς να εμφανίζονται στο χρέος.

Οταν οι υποχρεώσεις αυτές αναληφθούν επίσημα από το Δημόσιο προκαλείται αιφνίδια αύξηση του χρέους.

Σημειώνεται ότι τα τελευταία 4-5 έτη οι εγγυήσεις που κατέπιπταν καλύπτονταν με νέο δανεισμό με την εγγύηση του Δημοσίου, με αποτέλεσμα ενώ αυξανόταν αλματωδώς το υπόλοιπο των εγγυημένων από το Δημόσιο δανείων οι καταπτώσεις εγγυήσεων να έχουν ουσιαστικά μηδενιστεί.

Ενα σοβαρό αίτιο της κατάρρευσης της αξιοπιστίας του συστήματος αποτελούν οι διαφαινόμενες πολιτικές παρεμβάσεις.

Η δυνατότητα πολιτικών παρεμβάσεων συνδέεται κυρίως με τη στενή σχέση της ΕΣΥΕ με το υπουργείο Οικονομικών και την αδυναμία του ΓΛΚ να λειτουργήσει αυτόνομα και υπεύθυνα.